Türkiye’nin Araba Tarihçesi

Türkiye yıllardır hasret çektiği yerli otomobili olan TOGG’a kavuştu. 2022 yılından itibaren seri üretime geçmesi beklenen otomobilin Bursa Gemlik’te fabrikasının yapımı devam ediyor. Peki, Türkiye’nin yerli araç macerası nasıl başladı? Miniyol olarak size ülkemizin araba macerasını anlatmaya çalışalım.

Ülkemizde ilk otomobil girişimi 1929 yılında Ford’un İstanbul serbest bölgesinde montaj hattı kurmasıyla başladı. 1930’lu yıllardaki ekonomik kriz sebebiyle gelişim gösteremeden yok oldu gitti.

1954 yılında tarım alanlarında kullanılan Jeep model araçların üretilmesi ile Tuzla Jeep Fabrikası kuruldu. Türkiye’de ilk otomobil sanayii Tuzla’da kurulmuş oldu. 

Fabrikada Amerika’da üretilen parçaların montajı yapılıyordu. Sivil ve askeri jip üretimi yapılan fabrika, daha sonra Türk Silahlı Kuvvetleri’ne devredildi. 1986 yılında yerlileştirme projesi başladı. “T Model” adı altında jipler üretildi. 1990 yılında tamamı yerli GT ve GTD modelleri üretildi. 1990’lı yıllarda üretilen bu modeller askeri sınıf jiplerdi. 1995 yılında Türk Patent Endüstrisi tarafından isimi “Tuzla 1013” logo olarak ise “T” kullanılmasına karar verildi. Motor, şanzıman ve neredeyse bütün parçalar Tuzla Jeep Fabrikası’nda üretiliyordu. Zamanında %100 yerli olan fabrika 1013.Ordu Donatım Ana Tamir Fabrikası olarak bilinmekteydi. 2006 yılında fabrika ihtiyaç yok denilerek kapatıldı. 

Biraz daha geriye dönelim tekrar. 1955 yılında kurulan Federal Türk Kamyonları A.Ş tamamı Türk çalışanla Çayırova’da Federal markası adı altında kamyon montajı ve imalatına başladı. 1958 yılından itibaren Fuldamobil lisansı ile İlk Türk otomobili Nobel 200 üretildi. 

1959 yılında Ford Motor Company ve Koç Grubu ortaklığı ile Otosan kuruldu. Türkiye’de otomobil sektörü açısından ilk sağlam adımlar atılmaya başlandı. 1960 yılında tamamı Türk olan Otosan fabrikasında Ford araçları üretilmeye başlandı. 

1962 yılında Federal Türk Kamyonları A.Ş OYAK tarafından satın alındı. İnternational Harvester ortaklığıyla Kamyon, Otobüs, Minibüs, Traktör, Kamyonet, Pick-Up ve REO marka Askeri Araçlar ile şase, radyatör, benzin deposu, tampon ve şase ara malzemesi üretecek olan Türk Otomotiv Endüstrileri A.Ş. kuruldu. 1963 yılında Otobüs Karoseri A.Ş. tarafından Magirus otobüsleri montajı başladı. 

İlk Yerli Otomobil: Devrim 

“Türkiye’de otomobil yapılamaz!” bu söz aslında serüvenin başlangıcı. Türkler'in otomobil yapabildiklerini göstermeleri gerekiyordu. Cemal Gürsel farklı firmalarda çalışan 24 mühendisi bir araya getirdi ve onlardan tamamen yerli bir araç yapmalarını istedi. 29 Ekim 1961 Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında araç gösterilecekti. Sadece 130 gün. 24 mühendis Eskişehir’de bir atölyede daha sonra TÜLOMSAŞ olacak fabrikada otomobilin dört prototipini yapmayı başardılar. Biri siyah, diğeri krem renginde olan aracın adının “Devrim” olmasına karar verdiler. 

Otomobiller Cumhuriyet Bayramı için Ankara’ya gönderildi. Zar zor yetiştirilen araçlardan siyah olanının cilası Ankara treninde yapıldı. Kömürle çalışan lokomotifin bacasından çıkacak kıvılcımların yaratacağı güvenlik tehdidi sebebiyle araçlara sadece manevra yapabilecek kadar benzin kondu. Motor performansını artırmak için sıkıştırma oranı artırıldığından, motorları motor vuruntusu olmadan çalıştırmak için yüksek oktanlı benzin gerekiyordu. Bu sadece Ankara’da vardı. Kutlama gününde Cemal Gürsel yakıt ikmali yapılmadan araca bindi. Yüz metre sonra araç durdu. Sonra Cemal Gürsel siyah araçtan indi ve krem renkli araca bindi. O araçla sorunsuz bir şekilde Anıtkabir’e gitti. 

Ertesi günün manşetleri fakat şu şekilde oldu “Devrim 100 metre gitti ve durdu.” Araba uzun yıllar alay konusu oldu. 

Devrim prototip olduğu ve üretim süreci belgelenemediğinden seri üretime geçemedi. Devrim aracı neden üretilemedi bu konuda çok varsayım var ama bildiğimiz tek şey. Devrim aracının yapılmış olması fakat seri üretime geçememesi. 

İkinci Yerli Otomobil: Zafer 

1960’lı yıllarda Türkiye Otomobil Endüstrileri AŞ Volvo ile araç üretimi çabasına girdi fakat bu anlaşma sağlanamadı. 1968 yılında Triumph firması ile “Zafer” marka yerli otomobil çalışmaları başladı. İlk olarak sedan daha sonra station wagon ve pick-up modelleri üretilmeyi düşünüldü fakat araç daha tanıtım aşamasında baskılar nedeniyle üretiminden vazgeçildi. 

İlk Seri Üretim Otomobilimiz: Anadol

Türkiye’de seri olarak üretilen ilk yerli otomobil olan Anadol 1966 yılında Otosan ve İngiliz Reliant firması tarafından yapıldı.  Anadol’un şasi, motor ve şanzımanı Ford’dan alınmıştır. 
Türkiye'de seri üretime geçen ilk yerli otomobilin Anadol olduğu iddia edilse de bu unvanın esas sahibi Nobel 200’dür. 

Anadol ismi gazeteye verilen ilan sonucunda Türkiye’nin her yerinden gelen 150 bin mektup ve 2 binden fazla isim arasından seçildi. İsimler arasında en çok beğenilenler Anadol, Anadolu ve Koç’tu. Anadolu kelimesinden gelen “Anadol” seçildi. Diğer yandan Hititlilerin geyik heykellerinden birini sembolize eden Anadol’un amblemi de ismi gibi bu topraklara dayanmaktadır. 

Aynı zamanda Türkiye’nin ilk ralli arabası Anadol A1’dir. 

Aracın güvenliğinin artırılması amacıyla çarpışma testine giren Türk otomobili Anadol A2’dir.

Anadol daha sonra farklı modellerde üretilmeye devam etti. 1984 yılına kadar 62 bin 923 adet Anadol, 30 bin 265 Anadol pick-up, toplamda 3 bin 188 adet Anadol üretildi. 

Türkiye’nin Otomobil Fabrikası: TOFAŞ 

Anadol’un üretimi devam ederken aynı yıllarda TOFAŞ kuruldu. 1971 yılında TOFAŞ tarafından İtalyan Fiat markası lisansı ile Murat 124 üretilmeye başlandı. 

Bu dönemlerde koltuk, döşeme, lastik, kauçuk parçalar ve akü üretebilen Türk sanayisi motor aksamı, piston, sekman, subap, dişli üretimi gerçekleştirebiliyordu. 

MAN, Otoyol Sanayi A.Ş., Karsan, Otomarsan, Genoto, Chrysler, BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş., Taşıt Sanayii A.Ş. Türkiye topraklarında faaliyete geçti. 

Çiftçiler otomotiv 1975 ile 1979 arasında Volkswagen EA 489'u üretti.

1985 yılına geldiğimizde Otosan Ford Taunus modelini, Oyak Renault Renault 9 modelini üretmeye başladı. 1989 yılında Renault 12 serisi yapılan değişimler ile Renault Toros modeline çevrildi ve 2000 yılına kadar üretildi.

1996 yılında klasik otomobil tutkunu Prof. Dr. Hasan Yurdakul Maral marka otomobillerin üretimine başlamıştır. Araçların üretimi günümüzde halen sürmektedir ve üretimlerini tamamen elle yapılmaktadır. 

1999 yılında Fadıl Akgündüz’ün kurduğu JetPA şirketi “dünyanın otomobili” olarak duyurduğu ve Siirt’e üretileceğini söylediği “İmza 700” prototipi lanse edilmiş daha sonra üretilmemiştir. 

2000’li yıllara geldiğimizde ise spor otomobil üretimi başlamış Anadol STC-16’dan sonra ülkemizde üretilen ikinci spor otomobil Etox olmuştur. Diğer spor otomobiller ise Yonca-Onuk Tersaneleri tarafından üretilen "Onuk Sazan" ve "Onuk S-56" adlı prototip aşamasında olan otomobiller olmuştur. Çenberci Ltd. Şti. klasik tipteki el yapımı Diardi marka otomobilleri üretmiştir.

2007 yılında Gaziantep’te Müjdeci Kamyonet Firması Folkvan markalı kamyonetlerin üretimine ve montajına başlamıştır. 

2007 yılında Fatih Başoğlu Şamil 1 ve Şamil 2 isimli otomobillerini tescil ettirmiştir.

2009 yılında Türkiye'nin ilk 4×4 yerli cipi Türkar üretildi.

2010 yılına geldiğimizde Türkiye fabrikalarından çıkmayan devam eden modellerden birisi Fiat Doblo olmuştur. 

2012 yılında EVT Motor, Hacettepe Üniversitesi Teknokent ve Otomotiv Mühendisliği Bölümü öğretim elemanları iş birliği EVT S1 adında elektrikli spor otomobil, üretilmeye başlanmıştır. Destek gelmediğinden üretim durmuştur. 

28 Mayıs 2015 tarihinde TC Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Saab 9-3 aracının bütün haklarını satın aldı. 

2015 yılında Fiat Egea Tofaş fabrikasında üretilmeye başlandı. Egea üretime başladıktan sonra 5 yıl boyunca Türkiye'de en çok satan otomobil oldu.

2018 yılında Otosan tarafından üretilen Ford F-Max Almanya Hanover fuarında 2019 yılının en iyi ağır vasıtası seçildi.

Yerli Aracımız: TOGG

Türkiye artık tamamen kendi markasını oluşturmak için yeni adımlar atmaya başladı ve 25 Haziran 2018 tarihinde Türkiye Otomobili Girişim Grubu yani TOGG’u kurdu. Yeni ve yerli elektrikli otomobil 27 Aralık 2019 tarihinde kamuoyuna tanıtıldı. TOGG fikri mülkiyet haklarına sahip olacağı ilk otomobili 2022 yılında yollara indirmeyi planlıyor. 

Ülkemizin otomobil macerasını size anlatmaya çalıştık, bir gün Miniyol’da yerli arabalarımızı kiralayacağınız günleri sabırsızlıkla bekliyoruz.