Türkiye’de Nesli Tükenen Hayvanlar

Maalesef birçok hayvanın iklimsel değişiklikler, deniz seviyesindeki değişiklikler ve insanların bilinçsizce avlanması sebebiyle nesli tükenmiştir. Tarım arazileri genişledikçe ve ormanlar azaldıkça habitat tahribi, kirlilik, yabancı türlerin ortaya çıkması ve aşırı avlanma modern neslin tükenmesinin ana nedenidir.

Türkiye’de de maalesef birçok hayvanın bu sebeplerden ötürü nesli tükenmiştir. Bu hayvanlar dışında nesli tükenmek üzere olan çok daha fazla hayvan bulunmaktadır. İşte sizin için hazırladığımız Türkiye’de nesli tükenen hayvanlar!

1. Hazar Kaplanı

Turan kaplanı olarak da bilinen Hazar kaplanı dünyadaki en büyük kedilerden biriydi. Ününü kaslı vücudu ve inanılmaz derecede güçlü bacaklarından almaktaydı. Bununla birlikte, Hazar kaplanını gerçekten öne çıkaran şey, büyük kedi ailesinin diğer üyelerinden çok daha uzun olduğu için bacaklarının büyüklüğüydü. Pençeleri beklendiği gibi son derece büyüktü, ancak kulakları alışılmadık şekilde küçük ve kısaydı.

Kusursuz çizgili kaplan işaretleri olmasına rağmen, gerçek rengi diğer kaplan türlerinden çok farklıydı. Hazar kaplanının kürkü, biraz koyu, biraz açık kahverengi çizgili, çarpıcı bir altın sarısı renkteydi. Karın ve göğüs bölgesi, koyu sarı çizgili açık beyaz bir renge sahipti. Aynı zamanda tüm kaplan türlerinin en tüylüsü olarak bilinmekteydiler ve kış aylarında soğuğa karşı korunmaya yardımcı olmak için kürkü daha da kalınlaşırdı.

Eskiden Türkiye sınırları içinde sayısı bir hayli fazla olan Hazar kaplanın soyu maalesef 1970’li yıllarda tükenmiştir. Türkiye’nin yanı sıra İran, Türkmenistan ve Afganistan gibi ülkelerde yaşamaktaydılar.

2. Anadolu Leoparı (Anadolu Parsı)

Anadolu leoparı, Türkiye sınırları içerisinde Anadolu’ya özgü bir kedi türü olarak biliniyordu. Bu hayvanlar bir zamanlar Ege, Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin orman ve tepelik alanlarında dolaşıyorlardı. Yetişkin bir Anadolu leoparı 2-2,5 metre uzunluğa ve 90 kilogram ağırlığa kadar ulaşabilmekteydi. Yaşam ömürleri ise ortalama 20 yıldır.

Geçmiş yıllarda Türkiye’de çok nadir olarak görülen Anadolu leoparı maalesef öldürülmekteydi. Bir süredir hiç görülmeyen bu türün neslinin tükendiği düşünülmekteydi. Fakat son olarak 10 Ekim 2022 tarihinde kaydedilen görüntülerde Anadolu leoparı tekrardan ortaya çıkmıştır. Yine de sayılarının iki elin parmağını geçmediği düşünülmektedir.

3. Asya Fili

Asya filleri, Afrika fillerinden birkaç yönden farklıdır. Afrika filleri kadar büyük değiller ve orantılı olarak daha küçük kulakları vardır. Asya filleri genellikle koyu gri ile kahverengi renktedir. Yüzlerinde, kulaklarında ve gövdelerinde pembe veya sarı lekeler bulunur. Son derece sosyal hayvan olan Asya filleri ve en yaşlı dişi olan anaerkil tarafından yönetilen altı ila yedi akraba dişiden oluşan gruplar oluştururlar.

Eskiden Türkiye sınırları içerisinde de yaşayan Asya fillerinin ülkemizde maalesef soyları tükenmiştir. Günümüzde sayıları 30.000’in altına düşmüş olan Asya filleri, Güney ve Güneydoğu Asya'yı kapsayan 13 farklı ülkede ıslak orman ve otlak habitatlarında yaşarlar.

4. Asya Aslanı

Asya aslanı, Afrika aslanından biraz daha küçüktür. Erkek Asya aslanının, Afrika aslanının daha dolgun yelesine kıyasla nispeten kısa, seyrek ve daha koyu bir yelesi vardır. Bunun sonucu olarak, erkek Asya aslanının kulakları her zaman görünür durumdadır. Asya aslanının en ayırt edici özelliği, karnı boyunca uzanan uzunlamasına deri kıvrımıdır. Afrika aslanlarında bu yoktur. Asya aslanı çiftleşme zamanları dışında veya büyük bir av yakalamadığı sürece dişi Asya aslanıyla yaşama eğiliminde değildirler.

Asya aslanlarının yaşam alanları Türkiye'den Asya'ya ve Doğu Hindistan'a kadar uzanıyordu, ancak avcılığın artması sonucu Türkiye’de olmak üzere birçok yerde nesilleri tükenmiştir. Günümüzde yaklaşık olarak sadece 350 tane Asya aslanının yaşadığı düşünülmektedir. Onlar da Hindistan’daki Gir Ormanı’nda bulunmaktadır.

5. Kafkas Bizonu

17. yüzyılda Kafkas bizonları Batı Kafkasya’nın geniş bir bölgesinde yaşıyordu. 19. yüzyılın sonuna doğru ise dağlardaki insan yerleşiminin yoğunlaşması sonucu yerleşim alanları onda birine kadar düştü. Kafkas bizonlarının 1860'larda nüfusları 2000 civarındaydı, ancak kaçak avlanma sonucu 1917'de 500'e ve 1921'de 50'ye düşürüldü.

Avrupa bizonu olarak da bilinen Kafkas bizonu, Amerika bizonundan daha küçüktür. Eskiden Türkiye’de ve Avrupa kıtasında yaşayan Kafkas bizonu günümüzde sadece Azerbaycan, Ukrayna, Belarus, Rusya ve Polonya’daki milli parklarda bulunmaktadır. Sayıları oldukça az olan Kafkas bizonları Türkiye’de nesli tükenmiş hayvanlar arasındadır. Dünyada ise nesli yüksek riskli durumda bulunmaktadır.

6. Asya Çitası

İran çitası olarak da bilinen Asya çitası, Afrika çitalarından daha küçük bir kafaya sahiptir. Ayrıca bacakları daha ince, postları daha kalın ve boyunları daha güçlüdür. Yetişkin bir Asya çitası yaklaşık 1,3 metre uzunluğa ve 54 kilogram ağırlığa ulaşabilir. Afrika çitalarından eksiği bulunmayan Asya çitaları saatte 128 kilometre hıza ulaşabilirler.

Bir zamanlar Türkiye’de de yaşayan Asya çitalarının ülkemizde nesli tükenmiştir. Günümüzde ise sadece İran’ın doğusu ve ortasındaki kurak bölgelerde koruma altında yaşamaktadırlar. Sayılarının ise 50’den az olduğu düşünülmektedir.

7. Orman Horozu

Orman horozu, dişi bir sülünle aynı boyda olan büyük bir kuştur. Kısa süre uçabilme özellikleri vardır. Küt gagasının yanı sıra kısa bacakları ve kanatları vardır. Bacakları ve burnu tüylerle örtülüdür. Erkekleri 1,5 kilogram ağırlığa ulaşabilirken dişileri ise 850 gram ağırlığa kadar çıkabilmektedir.20-25 günlük bir kuluçka süresinden sonra iki aylık oldukları zaman erişkin bir orman horozu boyutlarına ulaşabilirler. Yaklaşık iki haftalık olduklarında ise uçabilirler.

Orman horozu uzun bir süredir Türkiye’de görülmediğinden dolayı neslinin tükendiği düşünülmektedir. Dünyada ise Kafkasya, Kuzey İngiltere, Kuzey Galler ve İskoçya sınırlarında bulunurlar.

8. Hubara Kuşu

Hubara kuşu donuk kahverengi renkte ve kanatlarında siyah lekeler bulunan kuşlardır. Hubara kuşunun uzunluğu genellikle 55-65 cm arasında değişirken, genişlikleri kanat boyunca 135-170 cm arasında değişmektedir. Vücut kütlesi erkeklerde 1,15-2,4 kg, dişilerde ise 1-1,7 kg'dır.

Hubara kuşu uluslararası olarak korunan büyük bir karasal kuştur. Türkiye’de nesilleri çoktan tükenmiştir. Dünyada ise Kanarya Adaları, Kuzey Afrika ve Pakistan’da yaşamaktadırlar. Dünyada da nesilleri tükenmekle karşı karşıyadır.

9. Yılanboyun

Yılanboyun, hindi kuyruğuna benzeyen uzun yelpaze benzeri kuyrukları olan büyük ve ince su kuşlarıdır. Uzun “S” şeklinde bir boyunları ve hançer benzeri bir gagaları vardır. Yılana benzeyen boyunları yüzünden Yılanboyun olarak adlandırılırlar. Uzunlukları ortalama 90 santimetre, kanat genişlikleri ortalama 110 santimetre, ağırlıkları ise ortalama 1,35 kilogramdır.

Güney ve Güneydoğu Asya bölgelerinde yaşayan bu kuşlar göç dönemlerinde ülkemize de uğramaktaydı. Fakat Hatay’da bulunan Amik Gölü’nün kurutulması sebebiyle Türkiye’de nesilleri tükenmiştir.

10. Eski Dünya Kunduzu

Avrupa kunduzu ve Avrasya kunduzu olarak da bilinen Eski Dünya Kunduzu özellikle Büyük Britanya ve Avrupa’da yaygın olan bir hayvan türüydü. Fakat castoreum adı verilen misk kokulu salgıları için insanlar tarafından avlanıyorlardı. 16. yüzyılda Büyük Britanya'da soyu tükenen Eski Dünya Kunduzunun 1900'de Avrasya’da nüfusu ise sadece 1200’dü. 1900’lerden sonra nüfusunda artış yaşanan Eski Dünya Kunduzu İskoçya, Fransa, Almanya, Avusturya gibi ülkelerde tekrardan yaşamaya başladılar.

Ortalama 75-90 santimetre uzunluğunda ve 38 kilogram ağırlığında olan Eski Dünya Kunduzunun kuyruğunun uzunluğu ise 28-38 santimetre arasında değişiklik göstermektedir. Ne yazık ki Türkiye’de gerekli önlemler alınmadığı için nesli tükenmiştir.