Küçük ama çok önemli bir araç parçası olan buji hakkında bilemeniz gerekenleri Miniyol olarak sizler için hazırladık!
İçerik Başlıkları
- Buji Nedir?
- Buji Ne İşe Yarar?
- Buji Nasıl Çalışır?
- Buji Çeşitleri Nelerdir?
- Bakır Buji (Standart Buji)
- Tekli Platin Buji
- Çift Platin Buji
- İridyum Buji
- Bujilerin Aşınma Sebepleri Nelerdir?
- Bujilerin Arızalı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
- Buji Nasıl Değiştirilir?
- Buji Olmazsa Ne Olur?
- Buji Kaç Yılda Bir Değişir?
Bujiler olmadan bazı araçlar çalışmaz. Bu araba parçasının sağlığı doğrudan motor performansına bağlı olduğu için, hatalı bujiler genellikle uzun süreli soğuk çalıştırma ve hızlanma sırasında teklemeler dahil olmak üzere daha önemli sorunlara yol açabilir. Sağlıklı bujiler olmadan, aracınız maksimum potansiyeline ulaşamayabilir ve aracınız yakıt ekonomisinde bir düşüş görülebilir. Peki buji nedir? Buji ne işe yarar? Buji nasıl çalışır? Buji çeşitleri nelerdir? Arabalar için çok küçük ama bu denli önemli parçalar olan bujiler hakkında bilmeniz gereken her şeyi Miniyol olarak sizler için hazırladık. Keyifli okumalar dileriz.
Buji Nedir?
Buji, içten yanmalı motorlarda sıkıştırılmış aerosol benzini elektrik kıvılcımı kullanarak ateşlemek için kullanılan elektrikli bir cihazdır. Elektrikli bileşen, mekanik işleri gerçekleştirmek için oldukça kullanılır. Basit bir ifadeyle, bujiler bir enerji kaynağını (benzini) harekete dönüştürürler.
Buji Ne İşe Yarar?
Buji, aracınızı çalıştırmak için gereken yanmayı ateşleyen elektrik kıvılcımlarıdır. Pistonları harekete geçiren ve aracı çalışır duruma getiren yakıt ve hava karışımını ateşleyerek küçük bir boşluk boyunca bir elektrik cıvatası yayar. Bu, bujilerin sahip olduğu çok önemli bir iş çünkü aşındıklarında kıvılcım çıkarmazlar ve motoru çalıştırmazlar. Hatta önemli hasara neden olabilirler. Bunun dışında aracın çalışmasını engelleyen bitmiş bir akünün dışında kötü bujiler de olabilir.
Buji Nasıl Çalışır?
Küçük ama güçlü olan buji, arabanın motorunun derinliklerinde bir hava-yakıt karışımını ateşleyen elektriği kıvılcımlar. Buna karşılık yanma, arabanın pistonlarına güç sağlamak için gereken enerjiyi yaratır ve nihayetinde araç hareket eder. Bu bileşenler aynı zamanda ısının yanma odasından motorun soğutma sistemine dağıtılmasına yardımcı olmada önemli bir rol oynar. Bujiler adım adım şu şekilde çalışırlar:
- Araba çalıştırıldığında marş motoru devreye girerek motoru çalıştırır.
- Aküden gelen elektrik, aracın içten yanmalı motorundaki endüksiyon bobinine gider ve bu bobin, akünün 12 voltunu bujilere göndermeden önce 45.000 volta kadar dönüştürür.
- Endüksiyon bobininin voltajı yükselip bujilere aktarıldığında, bujiler yanma odası içindeki hava-yakıt karışımını ateşleyerek bujinin elektrotları arasındaki boşlukta küçük ve kontrollü bir patlama oluşturur.
- Hava-yakıt karışımı tutuştuğunda, karışımı genleşmiş bir gaza veya egzoza dönüştüren bir kimyasal reaksiyon meydana gelir. Yanma odasındaki bu ani genişlemenin yarattığı basınç, arabanın pistonlarını hareket ettirir ve sonuçta kimyasal enerjiyi motora güç sağlamak için gereken kinetik enerjiye dönüştürür.
- Sürüş devam ederken bujiler bu döngüyü tekrar tekrar çalıştırarak, yolculuk süresince aracın sorunsuz çalışmasına yardımcı olur.
Buji Çeşitleri Nelerdir?
Bir bujinin ucunda, merkez elektrot ve toprak elektrotu olarak adlandırılan iki metal elektrot bulunur. Elektrik, bu elektrotlar arasında ark oluşturarak motorun yanma odasındaki hava-yakıt karışımını ateşleyen bir kıvılcım oluşturur. Bu işlemi yapan bujilerin ise farklı çeşitleri bulunur. Buji çeşitleri şunlardır:
Bakır Buji (Standart Buji)
İnsanlar standart bir bujiden bahsettiklerinde muhtemelen bakır bujiden bahsediyorlardır. Bakır bujiler, bakır çekirdekli en eski buji türüdür. Bakır düşük bir erime noktasına sahip olsa da bakır fişlerdeki elektrotlar tamamen bakır değildir. Dayanıklılığı güçlendirmek için elektrotlara kaynaşmış, tipik olarak 2,5 mm çapında bir nikel alaşımına sahiptirler.
Bakır tapalardaki nikel alaşımı diğer metaller kadar sert olmadığından motor silindirlerindeki yüksek ısı ve basınç altında daha hızlı aşınır. Yani bakır bujilerin kullanım ömrü diğer bujilere göre daha kısadır.
Tekli Platin Buji
Tekli platin buji, bakır bir bujiye benzemektedir. Ancak nikel alaşımı yerine merkez elektroda kaynaşmış bir platin diske sahiptir. Platin, nikel alaşımından daha yüksek bir erime noktasına sahiptir ve çok daha serttir. Bu, tekli platin bujinin keskin bir kenarı tutmasını ve aşınmaya karşı dayanıklı olmasını sağlayarak daha uzun ömürlü olmasını sağlar.
Bunun yanı sıra platin, bakırdan daha az iletkendir. Bu nedenle platin buji, bakır bujilere kıyasla performansta biraz sıkıntı çeker. Platin bujiler genellikle elektronik distribütör ateşleme sistemlerine sahip yeni araçlarda kullanılırlar.
Çift Platin Buji
Çift platin buji hem merkez hem de toprak elektrotlarında bir platin diske sahip olması dışında, tekli platin buji ile aynıdır. Çift platin bujiler, atık kıvılcım sistemleri için tasarlanmıştır. Tekli platin bujiler veya bakır bujiler, ters kıvılcımı işlemek üzere tasarlanmadıkları için bu sistemlerde çalışmaz. Yani, araçta çift platin buji kullanılıyorsa, o araç için en iyi buji çift platin bujidir.
İridyum Buji
İridyum, platinden yaklaşık 6 kat daha sert ve 8 kat daha güçlüdür. Ayrıca erime noktası 650°C'nin üzerindedir. Bu özellik kombinasyonu sayesinde iridyum buji, platin bujilerden %25'e kadar daha uzun süre dayanabilir. Bununla birlikte, iridyum bujiler bile bakır bujilerin üstün iletkenliğiyle kıyaslanamaz.
İridyum buji, daha yoğun bir kıvılcım yaratarak daha yüksek alev kalitesi üretebilir. Bu, iridyum bujinin motorlara diğer buji türlerinden daha hızlı güç vermesini ve yakıtı daha verimli şekilde yakmasını sağlar. Aslında, iridyum bujilerin tek dezavantajı maliyetidir çünkü iridyum oldukça pahalıdır.
Bujilerin Aşınma Sebepleri Nelerdir?
Buji her elektrik arkı oluşturduğunda, elektrotları çok az kısaltır ve zamanla elektrotlar arasındaki boşluk büyür. Bu boşluk arttıkça, hava/yakıt karışımının tutuşmasını sağlamak için daha fazla elektriğe ihtiyaç duyulur. Bu olurken, ateşleme performansı bozularak kararsız ateşlemeye yol açar. En sonunda boşluk o kadar büyüyecek ki buji hiç ark yapamayacak hale gelecektir. Bujilerin aşınmasının diğer sebepleri ise şunlardır:
- Ön ateşlemeden kaynaklı aşırı ısınma
- Yağ kirliliği
- Karbon oluşumu
Bujilerin Arızalı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Bir buji yeterince aşındığında, motorun performansını etkileyecektir. Bujilerin aşındığının veya arızalandığının başlıca belirtileri ise şunlardır:
- Tekleme Yapma: Bujiler aşındığında, motorunuzdan olağandışı titreşimler, tıkırtı veya vuruntu gibi sesler geldiğini fark edebilirsiniz.
- Yavaş Hızlanma: Buji, aşınması veya arızalanması nedeniyle optimum şekilde çalışmaz ve etkili bir şekilde kıvılcım çıkarmaz. Bu da aracın ağır ağır çalışmasına neden olur.
- Yüksek Yakıt Tüketimi: Aşınmış bujiler, motorun verimsiz çalışmasına neden olarak yakıt tüketiminin ve emisyonların artmasına neden olabilir.
- Aracın Zor Çalışması: Aracın çalışmasının zorlanmasının tek sebebi akü olmayabilir. Motorun çalışabilmesi için bujilerin yeterli kıvılcım üretmesi gerekir. Araç zor çalışıyorsa bunun sebebi aşınmış bujiler olabilir.
Buji Nasıl Değiştirilir?
Arabalardaki birçok parça gibi bujilerin de bir kullanım ömrü vardır. Bu kullanım süresi dolduktan sonra bujilerin mutlaka değiştirilmesi gerekmektedir. Bu adımları uygulayarak aşınmış olan bujilerinizin değişimini yapabilirsiniz:
- Aracın kaputunu açın ve bobinlerle buji kablosunu çıkarın.
- Buji anahtarı ile bujileri çıkarın.
- Yeni bujileri takın ve iyice sıkın.
- Buji kablosunu ve ateşleme bobinlerini takın.
- Aracı çalıştırın.
Buji Olmazsa Ne Olur?
Buji sayesinde yakıt-hava karışımı tutuşur ve kıvılcım oluşur. Bunun sonucunda da araç çalışır hale gelir. Yani buji olmazsa aracın çalışması mümkün değildir.
Buji Kaç Yılda Bir Değişir?
Bujilerin temizlenmesi aracın 10.000 km bakımında yapılması gerekir. Ayrıca eğer araçta bakır buji kullanılıyorsa 30.000 km olmadan değiştirilmesi gerekmektedir. Bu sayı platin bujilerde 100.000 km, iridyum bujilerde ise 125.000 kilometredir.
